SiTeMe HoÞGeLDiNiZ
  Ana Sayfa
 

Muhammed Salih ( 20 Aralık 1949 - .... )

Muhammed Salih Türk dünyasinin ünlü sairi, fikir ve siyaset adamidir. Seksenli yillarin basinda Muhammed Salih, Özbek edebiyatindaki "seklen milli, içerigi sosyalistik" diye sinirlandirilmis duvarinda bir kapi açti. Özbek edebiyatinin bikkinlik veren iklimi bu delikten akmaya baslayan serin esintiden irkildi bîrden bîre... Bu esinti sadece edebiyatta degil, Özbek halkinin ruhunda da bir uyanis olusturdu.
Seksenli yillarin ortalarin dogru, önce Türkistan'da sonra bütün Sovyet ülkelerinde, Muhammed Salih'in siiriyetinin etkisinde yeni bir ekol olustu. Ayni yillarda Salih, edebi-ictimai-siyasi konularda da makaleler yazmaya basladi. Bu makaleler, toplumda yön gösterici fikirler olarak, millî kisilik duygularinin sekillenmesine amil oldu. Sairin çevresel (ekolojik) facialar, demografi, sömürgelestirilmis ülke ekonomisi hakkinda yazmis oldugu makaleleri, o dönemin tüm Sovyet Cumhuriyetlerinin aydinlari arasinda büyük yankilar uyandirdi.
Muhammed Salih, 1985 yilinin ocak ayinda bir kaç yazari kendi etrafinda toplayip, Özbek halkinin millî degerlerine baski uygulayan Moskova'ya karsi manifesto üslubunda bir mektup yazar. Mektup SSCB'nin en yüksek mercii olan Politbüro'ya gönderilir. Bu mektuptan sonra ona ve ayni saftaki arkadaslarinin yayimi yasaklanir; kendileri de KGB ve Özbekistan Komünist Partisi yöneticilerince sorguya çekilirler. Iste bu andan itibaren Muhammed Salih kendisini politikanin içinde bulur.
O yilin ilkbaharinda Gorbaçov iktidara gelir ve Muhammed Salih kendini tamamen siyasete adar. Özbekistan'in bagimsizligi için açik mücadele dönemini baslatir. 1989 yilina gelindiginde onu, üç yazar arkadasiyla Özbekistan'in resmî olmayan ilk siyasî örgütü BIRLIK'I kurdugunu görüyoruz. Ertesi yil da ülkenin ilk sîyasi partisi olan ERK'in kurucusu ve genel baskanidir.
ERK, bilindigi gibi, 1920'lerdeki Türkistan Cedit Hareketinin manevi mirasini tasiyan ilk millî partinin adidir.
Ayni yil yapilan genel seçimlerde, Muhammed Salih, Özbekistan Parlamentosuna milletvekili seçilir. 1990 yilinin 20 haziraninda ERK partisinin hazirlayip sundugu "Özbekistan Devletinin Bagimsizligi" deklarasyonu parlamentoda kabul edilir.
1991 yilinda yapilan cumhurbaskanligi seçimlerinde, O dönemin Komünist Parti yöneticisi olan Islam Kerimov'a karsi baskan adayidir. O, devlet radyosundan açiklanan ilk seçim sonuçlarina göre oylarin yüzde 33'ünü almistir. Daha sonra hükümetin resmi tebliginde aldigi oy orani yüzde 12.7 olarak ilan edilmistir. Yani komünist lider Kerimov açikça sahtekârlik yapmis, seçime hile karistirmis, sonucu tahrif etmistir.
1992'den itibaren ERK Partisi mensuplari ve onun Genel Baskani Muhammed Salih'e karsi baskilar siddetlendi; partinin vilayeti erdeki sekiz gazetesi kapatildi; tüm mal varligina el konuldu ve parti yari legal hale getirildi. Nihayet ertesi yil Muhammed Salih de tevkif edildi, hapse atildi. Fakat dünya kamuoyunun baskilariyla dört gün sonra serbest birakildi. Ardindan Türkiye Cumhurbaskani Turgut Özal'in davetiyle Türkiye'ye geldi. Fakat çok geçmeden Özal vefat etti. Islam Kerimov'un Türkiye nezdinde yaptigi sürekli baskilar sonunda 1994 yilinda bu ülkeyi terk ederek Almanya'ya geçmek zorunda kaldi. 1996'da tekrar Türkiye'ye döndü. 1998'de yine Islam Kerimov'un israrli baskilariyla Bulgaristan'a sürüldü. Ayni yil, gayri resmi olarak, Istanbul'da kalan ailesinin yanina döndü. Bu kez üçüncü defa sürgün edildi, kismetinde Romanya vardi. 1999'un baslarinda Türkiye'ye dönen Muhammed Salih kisa süre sonra Birlesmis Milletlerin Ankara'daki ofisine, siyasî mülteci olarak basvurmak zorunda kaliyor ve o kanalla Norveç'e yerlesiyor. O, simdi Norveç'ten partisini yönetiyor.Bu uzun yillar boyunca Muhammed Salih, Özbekistan'daki siyasî hayat üzerindeki etkisini hiç zaafa ugratmadan sürdürdü. Bu etkinlik bugün de gücünden bir sey kaybetmeden devam ediyor. Bu yüzdendir ki Özbek yönetiminin bir numarali düsmani konumuna gelen bu insani ortadan kaldirmak Için bir kaç defa suikast düzenlendi ve bu suikastçinin bizzat Kerimov oldugu bu yilin ilkbaharinda bütün dünyaya ayan oldu.

Bu baskilar ve takipler, tehdit ve tehlikeler Muhammed Salih'e zerre kadar hiz kestirmedi.
Muhammed Salih, Sovyet döneminde sömürgeci zulme karsi mücadele yürüttü. Bugün de onlarin yerli isbirlikçilerine karsi mücadeleye devam ediyor. Allah'in inayeti üzerinden eksik olmasin!
Bugün Özbekler, Gorbaçov dönemindekinden daha az hürriyete sahipler. Iktisadî, siyasî durum hizla kötülesmekte ve ekolojik tahribat gittikçe hizlanmaktadir. Amma Muhammed Salih, halkina sesleniyor, onun layik oldugu demokratik haklara, refaha, huzur ve mutluluga kavusacagina dair inancini sürekli yineliyor, ümidini yitirmemeye çagiriyor.
Amerikali ilim adami Rulh Deibler, Muhammed Salih'i söyle tasvir ediyor:
"- Sanki kendi kitaplarinda tasvirledigî o heykel misali düsüncelerine gömülmüs olarak, yalniz, kimsesiz hiyabanda duruyor. Salih, zaferin ve söhretin tadini biliyor. Fakat yine o yalnizdir! Onun dedigi gibi, gerçekten de, 'Büyük mefkure sahibi insanlar daima yalnizdirlar!"
Evet, Muhammed Salih büyüktür ve asla yalniz degildir! Onun arkasinda. Orta Asya'da, Özgürlük ve demokrasinin er geç galebesine inanmis elli milyonluk Türkistan halki var

Muhammed Salih, 1949’de Harezm eyaletinde dünyaya geldi. 1966’de liseyi bitirdi; 1968-1970’de Sovyet Ordusunda askerlik görevine çağrıldı. Askerliğini Çekoslovakya’da yapan Muhammed Salih, burada meşhur ‘’Prag baharı’’nın şahidi oldu. Prag olayları henüz 18 yaşında olan Muhammed Salih’in zihninde derin iz bıraktı ve o ilk defa Sovyet sisteminin mutlak adaletli bir sistem olduğu hakkındaki propagandalara şüpheyle bakmaya başladı. 1970’de askerlikten terhis oldu. Ayni yıl Taşkent Devlet üniversitesine kabul edildi, 1975’de mezun oldu.
Öğrencilik yıllarında şiir ve tercüme denemeleri yapıyor, o donemin genç kuşaklarını etkileyen eksiztansiyalizmi inceliyor, J. P. Sartre, A. Camus, F. Kafka gibi ünlü yazarların eserleriyle yoğun olarak ilgileniyordu. Mezuniyet tezini de ‘’Çağdaş Fransız şiiri’’ olarak seçmiş, hocaları tezini çok basarili bulmuşlardı. O yıllarda F. Kafka eserlerini ve XX. yüzyıl Fransız şiirini Özbek Türkçe’sine tercüme etti. 1975-85 yıllarında 7 şiir kitabı yayınlandı. 1982’de “Dede Korkut Kitabı”nı, 86’da Ziya Gokalp’in “Türkçülük’ün Esasları”nı, daha sonra Türkçe’den “Yunus Emre Divanı”nı Özbek Turkçesi’ne çevirdi ve yayınlattı.
Özbek şiirinde “Metoforistik Akım’’ denilen yeni bir ekolun mimari olan Muhammed Salih kısa sürede Sovyet aydınlarının tanıdığı bir isim oldu. 1985 Ocak ayında kaleme aldığı, Özbek Milliyetçilerin baş eseri olan ‘’Politburoya Mektup’’ yazdı ve eser bütün SSCB’de büyük etki yarattı. Bu sosyal depresyon onu politikaya iten bir etken oldu.
Özbek gençleri üzerindeki etkisi ona bazı tavizler verilmesini sağladı. 1985’den başlayarak o kendi makalelerinde her cepheden Özbek halkının dertlerini gündeme getirmeye başladı. Mayıs 1988’de Özbekistan Yazarlar Birliği Genel Sekreterliğine seçildi. Aynı yılın Haziranı’nda o Moskova’da SSCB Yazarlar Birliği Kurultayında, yüksek minberden ilk olarak Sovyetler Birliğini sert eleştiriler getirdi. Arkasından Moskova’nın arzusuyla Komunist Partisi üyeliğine davet edildi. Bu daveti reddetti.
1988 yılın Kasım ayında kendisinin üç arkadaşıyla birlikte o donemin ilk muhalefet teşkilatı olan “Birlik Halk Hareketi”ni, 1990 yılın Nisanın’da ise ‘’ERK’’ demokratik Partisini kurdu ve başına geçti. Aynı Özbekistan Parlamentosuna girdi. Partisi tarafından hazırlanan “Özbekistan’ın Mustakillik Deklarasyonunu’’ Parlamentoya sundu ve orada aynen kabul edildi. Bu büyük başarıydı. 1991 yılının Aralık ayında yapılan Cumhurbaşkanlık Seçimlerinde karşı adaydı. Resmi açıklamalara göre seçimden %12.7 oyla çıktı. Seçimlerden hemen sonra Partisine baskılar başladı, Parti gazeteleri yasaklandı. Bir süre gözaltında kaldıktan sonra, Muhammed Salih serbest bırakıldı. 1993 yılın ilkbaharında Cumhurbaşkanı Turgut özel davetiyle Türkiye’ye geldi.
Belli bir süre Türkiye’de kaldıktan sonra, Norveç’e gitmek zorunda kaldı. 2002 yılın başlarında Çek Cumhuriyeti’ne yaptığı ziyaret sırasında tutuklandı ve daha sonra serbest bırakıldı

 
  Bugün 1 ziyaretçi (1 klik) kişi burdaydı! Sitene Ekle  
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol